ไม่ว่ามนุษย์จะอยู่ภายใต้สภาวการณ์ใดก็ตาม

คนเราสามารถตัดสินใจเลือกได้ว่าตัวเขาจะเป็นอย่างไร

ทั้งในแง่ของความคิดและจิตใจ

เขาสามารถจะรักษาศักดิื์ศรีความเป็นมนุษย์ไว้ได้

ครั้งหนึ่งดอสโตเยฟกี้ กล่าวไว้ว่า

"มีสิ่งเดียวเท่านั้นที่ข้าพเจ้าหวั่นเกรง

สิ่งนั้นก็คือข้าพเจ้าหาได้มีคุณค่าคุ่ตวรกับความทุกข์ทรมานที่ได้รับไม่"

ถ้าหากชีวิตของคนเราจะมีความหมายอะไรแฝงอยู่ล่ะก็

ในความทุกข์ทรมานก็จะต้องมีความหมายอะไรสักอย่างด้วยเช่นกัน

ความทุกข์คือส่วนประกอบของชีวิตที่ไม่สามารถกำจัดลบล้างไ้ด้

เฉกเช่นเดียวกับชะตากรรมและความตาย

หากปราศจากความทุกข์และความตายแล้ว

ชีวิตของมนุษย์เราก็จะไม่มีวันสมบูรณ์ไปได้

-man's search for meaning-

มนุษย์มีความสามารถจะสงวนรักษาไว้ซึ่งอิสรภาพทางใจ

อันเป็นสิ่งที่หลงเหลืออยู่ สามารถสงวนรักษาอิสระทางความคิดเอาไว้ได้

แม้จะอยู่ท่ามกลางเงื่อนไขเลวร้าย

และต้องพบกับสภาพกดดันทางกายและใจก็ตาม...

มนุษย์อาจถูกพรากทุกสิ่งทุกอย่างไปจากตนเองได้

ยกเว้นเพียงสิ่งเดียวเท่านั้น นั่นคืออิสรภาพส่วนสุดท้ายของมนุษย์

เป็นอิสรภาพที่จะเลือกทัศนคติที่เราจะมีต่อสภาพแวดล้อมอย่างใดอย่างหนึ่ง

..เป็นอิสรภาพที่จะเลือกวิถีทางของเราเอง...

-man's search for meaning-

ดังนั้นเราจะมีบุคลิกภาพอย่างใดนั้นก็ขึ้นอยู่กับ

สิ่งที่เราเลือกภายในจิตใจ

"ชีวิต" จึงไม่ได้หมายถึงสิ่งที่คลุมเครือ

แต่เป็นสิ่งที่เป็นรูปธรรม มีัตัวตนจริง

ดังเช่นที่ภารกิจของชีวิตเป็นรูปธรรมและเป็นจริงอย่างมาก

ภารกิจเหล่านี้เป็นตัวกำหนดรูปแบบชะตากรรมของมนุษย์

ซึ่งมีลักษณะแตกต่าง และเป็นเอกลักษณ์ตามแต่ละบุคคล

-man's search for meaning-

คำพูดของปราชย์นิตช์เชมีว่า

"บุคคลผู้ซึ่งมีเหตุผลจะมีชีวิตอยู่

ย่อมสามารถอดทนต่อสภาพที่เกิดขึ้น

ไม่ว่าจะมาในรูปแบบใดได้เกือบทุกอย่าง"

-man's search for meaning-

ประโยคที่ดอสโตเยฟสกีพูดไว้ว่า

"มนุษย์คือสัตว์โลกที่สามารถทำตัวให้คุ้นเคยกับอะไรก็ได้"

นั่นจริงแค่ไหนกันนะ

"ถูกแล้วมนุษย์สามารถปรับตัวให้คุ้นเคยกับอะไรก็ได้ทั้งนั้น

แต่อย่าถามเชียวนะว่าปรับตัวได้ยังไง"

- man's search for meaning-